Yatırım doğru firmaya, doğru fiyattan uzun vadeli ortak olmaktır

Firma seçimi, Yatırım yapılacak zaman, Fiyat aralığı.Yatırımda, bu üç yönlü araştırma çok önemlidir. Firma uygun değilse..ZARAR. Zaman uygun değilse..yine ZARAR. 
Fiyat uygun değilse..ZARAR üstüne ZARAR..demektir..

1-Firma seçimi nasıl olmalı..? Sürekli kar eden,karı artan,yüksek temettü veren..olmalı..
2-Ne zaman yatırım yapmalı..?Herkesin korkup kaçtığı..kriz ve düşüş zamanlarında..
3-Fiyat aralığı nerelerde olmalı.?Yatırımcıların,"vay anasını be..amma düştü..!" dediği yerde..!Fakat ,her firmaya yatırım yapılmaz..!!
*(Rastgele araba.. ev..arsa..tarla..alınmadığı gibi,Rastgele hisse senedi de alınmaz..!! Pahalı mal almanın da hiçbir kıymeti yok..Sonra başkasına satamazsınız..!
Bazı mallar da, pahalı gibi görünse de,gelecekte çok kıymetlenebilir..
Ama onları herkes anlıyamaz..!Öylesi malları pahalı da almış olsanız zarar etmezsiniz..
Sürekli zararda olan, geleceği karanlık firmalardan uzak durun..Kazandırıyor görünseler de uzak durun..! Satarken, onların satım aralığını bekleyip satabiliriz..! Ama..Alırken... Onların satım aralığından almanın mantığı yok..! Onlar bizim alım aralığımıza gelsinler..!! Bunu asla unutmayın..! )
*(Yatırım uygun zaman ve fiyat aralığında yapılır.Yatırım yapılacak hisseyi, enine boyuna araştırıp seçebildiysek, hemen yatırım mı yapmalıyız? Elbette ki hayır. Yatırım yapmak için sabırla, uygun zaman ve fiyat aralığını da kollamalıyız... Borsada bunun için fırsatlar asla bitmez... Çıkmayan borsa olmadığı gibi,düşmeyen borsa da olmaz. Hatta ;hem ulusal, hem global ekonomik ve siyasal krizler de yaşanmadan olmaz. Bazen, her yönüyle mükemmel olan, bütün dünyada tanınan, gıpta edilen firmaların lotları bile, inanılmaz rakamlara düşebilir. Böyle bir an’ ı yakalayıp, böyle bir firmanın lotlarını cebinize attıysanız, beklemek sizin için en ideal olanı.. Hayal bile edemeyeceğiniz bir servetin sahibi olabilirsiniz...! Tabii,SABIRLA bekleyebilirseniz...
Elinizdeki lotun ederini bileceksiniz..! O ederi bulunca satacaksınız.)
*(Sürekli kar eden firmaların lotlarını,ederinde de olsa satmak,çoğu zaman zarar ettirir..Öylesi kağıtları,ederinin en az üç katını buluncaya kadar,yine satmayacaksınız..!!) Sattığınız lotlar,uygun alım aralığına geri gelince, Lotlarınızı fazlasıyla yerine koyacaksınız..!!! Asla ,daldan dala (bilhassa tanımadığınız dala) atlamayacaksınız..! Asla..Benim tanıdığım,yaşadığım,öğrendiğim,başka bir yolunu da görmediğim borsa bu..!! (Mesela;B.....'yı,30'dan alıp 40'tan satanlar..40'tan alıp 50'den satanlar..50'den alıp 60'tan satanlar....100'den alıp 110'dan satanlar..110'dan alıp 120'den satanlar..120'den alıp 130'dan satanlar...Hepsi zararda..!! Evet..Ne kadar zarar ettiklerini ileriki yıllarda daha net anlıyacaklar..Ben bunları yaşadım arkadaşlar..o yüzden,30'dan aldığım lotlar bile hala duruyor..ve hep duracak..!! Çünkü ;elimdeki lotun değerini,çok iyi biliyorum..!!)
***Yatırım için Firma Uygun Olmalı..
*Kar eden firmalardan asla vazgeçmeyin
* Sürekli kar eden firmalara,uygun alım aralıklarından yatırım yapın..Zarar edenlerden uzak durun..Ucuz gibi görünmelerine aldanmayın..
*Dönen varlıklar ve Öz Sermaye yüksek olmalı..
Karlılık sürekli olmalı..ve artış eğilimi olmalı..Çok önemlidir..çok....!!
Borçlar az olmalı..Firmanın aynasıdır..! Mühimdir..
Borç olabilir ama..Ödenebilir olmalıdır..
Karı olmayan firma,borçlarını nasıl ödeyebilir..??!
Küçük ortaklarından dilenmekle mi...!! 
1- Artan karlılıkta olmalı ve temettü verimliliği yüksek olmalı.
2-Bedelsizin hiç önemi yok. Bedelli ile beni sağmal inek gibi görmemeli.
3-Öz sermayesi her yıl büyümeli.
4-Borçları ödenebilir olmalı
5-Yurt dışında da faaliyet gösterebilmeli
6-Firma yöneticileri,güvenilir ve şeffaf olmalı..İşinin ehli olmalı..(Bu da çok önemli..!!)
7-Ar-ge çalışmalarıyla,firma,sürekli kendini yeniliyor olmalı.
Bu özellikleri taşıyan bir firmaya, gözümü kırpmadan yatırım yaparım. Böyle bir firmada, fiyat belirlemeye gelince... Düşe kalka, hep yukarı..!! Hep daha ileri..! *Yatırım yapılacak firmanın,kar eğrisi,sürekli yukarıyı gösteriyor olması lazım....
Hem büyür..Hem rahat olur,rahat uyur,rahat uyutur....!Hem de küçük ortaklarını besler..!! Böyle firmalara yatırım yapmaktan asla vazgeçmeyin..
*Bilançolarda karlılık ve bu karlılığın sürekliliği çok ama çok önemlidir..!! Yatırım yaptığınız şirketler,mutlaka,sürekli kar eden şirketler olmalı..!! 
Firmalarda, BORÇLULUK ve KARLILIK...! 
Borçlar çok mühim arkadaşlar. Borç durumları..hakikaten çok mühim..!! 
Karlılık mükemmel olsa..önemli değil ama..karlılık çok düşük ve hele bir de zarar olsa...Ben böyle firmalara iyi not vermem. Borç olur,kar da mükemmel olursa..hiç mesele değil..Bir kaç yıl sonra artı değer olarak yatırımcıya yansır.. Çok ta iyi olur..!!
Napolyon'un ; para,para,para! dediği gibi..Ben de; firmalarda,KARLILIK .KARLILIK. KARLILIK..diyorum arkadaşlar..
* Zarar eden firmada, batma tehlikesi vardır..!! Arkadaşlar;
Rahat uyumak istiyorsanız;paranızı,sağlığınızı,geleceğinizi düşünüyorsanız; geçmişte sürekli kar etmiş firmalara yatırım yapmaktan vazgeçmeyin.. Onlar,genellikle,ileride de hep kar ederler..! Zarar eden firmada, batma tehlikesi vardır..!! 
* Yatırım yapacağımız firma, sağlıklı olmalı... Oksijen çadırında, yoğun bakımda değil..!!
Kötüye giden bir firmanın,daha da kötüye gitmeyeceğini kimse garanti edemez..!
O yüzden ; riske girmeye gerek yok.. Haa..eğer firma yoğun bakımdan çıkarsa, ona göre yeniden bir değerlendirme yapılır..
* Küçük yatırımcı,gerçekten kazanmak istiyorsa...Ki;istiyor görünüyor..
Temeli sağlam,sürekli kar eden,karını temettü olarak dağıtan..
Firmaların lotlarını alıp,temettüsünü de, çıtır çıtır yemeyi düşünecek hale gelmeli. Böyle firmalar,hem temettü verir,hem de uzun vadede, lotlarının değeri de, Hayal edilemeyecek seviyelere çıkar..
***Yatırım için Zaman ve fiyat uygun olmalı…
*Eğer; sabırlı ve uzun vadeli yatırım yapan bir borsa yatırımcısı olmaya kararverdiyseniz, unutmamanız gereken en önemli şey, almak için de sabırla beklemeniz gereğidir. İyi zamanlamayla yapılan bir alış, daha ilk günden, ilk haftadan kazandırmaya başlar, en azından riskinizi düşürür. Bir hisseyi gözünüze kestirdiniz, izleyin, gerekirse 2 yıl almadan bekleyin, borsadaki dalgalanmalar size o hisseyi uygun fiyatlardan alma şansı verecektir. Bizde küçük yatırımcının en büyük problemi vade değildir, genellikle alışlarını zirveye yakın fiyatlardan yaptıkları için çok uzun süre zarardan kurtulmayı beklerler. Oysa zarardan kurtulmayı bekleyecekleri sürenin çok azını almak için beklemekle geçirselerdi, bu sabır onların en büyük silahı olurdu..!!
*YATIRIM,en karlı olarak,kriz zamanlarında yapılır..Kriz yoksa,düşüş zamanlarında yapılır..! Lakin,ne kriz ne de düşüş zamanlarında bile,her kağıda yatırım yapılmaz.. 
*Düşüş Trendinde Yatırım..!! Sürekli kar eden firmalara,düşüş trendinde, uygun alım aralıklarından yatırım yapan, Yaptığı yatırımdan asla zarar etmez..Saygılar.. 
Hisseleri uzun vadeli olarak elde tutmak iyi bir fikirdir ama sonsuza kadar bunları elde tutacaksınız diye bir şey yok. Netice itibarıyla hisseler alıp satmak içindir, alıp da unutmak için değildir.Hisselerinizi almak için kendinize tanıdığınız düşünme zamanını hisseleri satma kararı vermeden önce de harcayın. Pek çok yatırımcı bu kuralı ihmal ettiği için zarar etmiştir. Kalabalığın tersine gitmekten çekinmeyin. Bazı başarılı yatırımcılar, başkalarının tersine gittikleri için kazanırlar..Size verilen tüyoların hepsini boş verin. Bir şekilde karlı olacak tüyo söz konusu olsa, o tüyoyu size veren kendisi gidip o kâğıdı alırdı ve size de söylemezdi zaten.Kendinizi kazanç duygusuna asla kaptırmayın. Hiçbir şey sonsuza dek sürmez.
**Borsada fırsatlar asla tükenmez..! Nasipte ne ise o olur..!Kedinin,avını yakalamak için, fare deliğinin önünde, saatlerce, hiç ama hiç kıpırdamadan beklediğini biliyor muydunuz..!! Ben bir kağıdı kafama koymuşsam,aylarca,düşüş trendinde uygun alım aralığına gelmesini bekler ve almasını da çok iyi bilirim..Uzun yatırımcı bunu yapmak zorunda....Kedi,saatlerce bekliyor da ..ben uzun vadeli yatırım yapacağım kağıdı beklemekten aciz miyim..!!?
*ALIM ARALIKLARI..Gözardı Edilmemeli.. 
Hangi mükemmel firma olursa olsun..Yatırım yaparken,alım aralıkları gözardı edilirse;beklentilere kısa sürede ulaşılamaz..Haa..Zarar edilir mi? Hayır. Karlılığı mükemmel olan firmalar, zirveden de yatırım yapılsa zarar ettirmez. Ama arzu edilen miktarda kar edilmez..!Rastgele Yatırım olmaz.!! Olursa, Onun Adı KUMAR Olur..!! 
Yatırım yapılacak kağıt tespit edildikten sonra,sabırla, o kağıdın, uygun alım aralığına gelmesini bekleyin.. Gerekirse, bir sene..iki sene..bekleyin..bekleyin..bekleyin..! Acele etmeyin. Beklemek,zarar etmekten iyidir! Ben paramı sokaktan toplamadım..! Sürekli kar eden,kar eğrisi hep yukarıda olan firmalara yatırım yaparım..! Öylesi firmalar geçmişte hep kar ettikleri için,gelecekte de çok büyük ihtimalle,yine kar ederler..!! Kazançlarını da benimle paylaşırlar.. Zarar eden firmalarla benim yolum birleşmez..!

Neden mi kaybediyoruz? Sebebi çok

Borsada doğru yatırımla hayal bile edemeyeceğin bir servetin sahibi olabileceğimi ama nasipten öteye geçilemeyeceğini de bilirim.
Hisse senedi yatırımı ne zaman yapılmalı sorusuna mark mobius paran olduğunda cevabını verir.
Çünkü 200 yıldır, hiçbir yatırım araçı borsa kadar kazandırmamıştır.
Doğru şirketleri şeçebilir, takip eder ve vade sınırı koymazsan bu geçerli.
1. Tecrübe önemli

2. Birikimin sınırlı olması nedeniyle riskli işlemlere yönelme.
Aşırı kazanma hirsı…
İlk milyonu zordu sonrası kendiliğinden geldi.

3.İhtiyaçların yenilenmesi ve ihtiyaç fazlası parayı kullanmama.
Kaybetme korkusu…
Ev, araba alıcan, sonra yedek akçeni ayıracan
Sonra sınırlı miktarlarla giriceksin.

4.Bu işin sabır işi olması fazla kurcalama işi olmaması.
Pay piyasayla takılırsan manic depresif olur hasta olursun.
Volatilite normaldir kafaya takma.
Elinde alışveriş listesi olmalı ve markete luzum hariç girmemeli
Yoksa ıvır-zıvır alır fırsat günlerine parasız girersin.
Sitemin dışında olabildiğince hareketsiz kalabileceksin. İşlem kotamız olacak Yıl içinde oyuncudan çok seyirci olabilmeleceksin.
Ekonomi kanallarıyla, sayfalarıyla ve borsa ekranıyla ilişkimizi sınırlamalıyız
Piyasayı takibp etmiyecek angakje olmaycak. Ne kadar angaje olurs kötü günlere pozisyonsuz, nakitle girme ihtimali azalır
Borsada uzun zaman geçirirsen promosyonlu fiyatlardan son kullanma tarihi gelen ürünleri, ya da hiç ihtiyacın olmayan ıvır zıvır alırsın. Markete gider gibi alacağını kafanda oluşturup alıp çıkmak lazım. Aldıklarının takibi dışında bakılmamalı, ilgilenilmemeli.

5.Bilmeden yatırım yapmak.
Ev,arsa, araba alıcak gibi özeni göstermek gerek.
Zarar eden, borçu çok olan bakkala ortak olunmaz.

6.Doğruyu bilmek değil, sürekli ve her durumda yapmak gerek.

7. Teknik analizin zevkine kapılmnak.

8.Riski sınırlamak gerekir. Her zaman kriz olabilir ve birinin görüp uyarması diye bir şey yoktur. Fırsatlar bitmezz yeter ki parayı bitirme. %20’yi geçme.
Tek hisseye yada sadece borsaya %50den fazla girme.

9. Her işlem bir hipotez, bir spekülasyondur. Basit, ilkokul cocugunun anlayabileceği hipotezler kur. Hipoteze zaman sınırı koyamazsın.Aldınmı sebat et. Daldan dala atlama. Sırada bekle.

10. Asla %100 borsadan çıkma…

İşler bozulmadıkça, yönetim değişmedikçe ki bu bilançolara yansır bekleyebilmelisin.
İyi fiyatlar teklif edildiğinde ortaklıktan çıktığın gibi yeniden ortaklığa girmek için fırsat kollamalısın.
Aynı hisseyi füşünce tekrar alırsın


Firma uygun değilse..ZARAR.. Zaman uygun değilse..yine ZARAR.. Fiyat uygun değilse..ZARAR üstüne ZARAR..demektir..

HİSSELER NASIL GRUPLANDIRILIR

Büyüme temposuna göre
Ağır hızla büyüyenler : Büyüme kar artışı ile olur.
Bunlar çok büyüktürler ve ekonomik büyümeye paralel büyürler.
Ulaşabilecekleri son noktaya ulaşmışlardır. 
Kazandıkları parayı işlerini büyütmede kullanamadıkları için temettü olarak dağıtırlar. 
Hızla büyümedikleri için fiyatları da az artar..
Orta hızla büyüyenler: 
Bunlarda büyüktürler ve senede %10-12 büyürler.
Kısa vadeli bakmak gerekir.%30-50 kar görünce satılır.
Krizde değer kaybetmediklerinden mutlaka bulunmalıdırlar
Hızla büyüyenler:
Küçük şirketlerdir. %20-25 oranında büyürler. 
1’e 100 kazandırabilirler. 
Hızlı büyüyen sektörde olmayabilirler hatta olmamaları avantajdır.
İşin püf noktası ne zaman yavaşlayacağını ve o zamana kadar yeterince büyüyüp büyüyemeyeceğini saptayabilmektir. 
Döngüsel şirketler:
Karları ve satışları düzenli olarak inip-çıkan hisselerdir. Demir,Aluminyum, havayolu, lastik, araba, savunma,kimya sanayi gibi. Toparlanma dönemlerinde orta tempolulardan daha fazla kazandırırlar.
Mal varlığı açısından zengin 
Yeniden canlanan!

Bireysel Yatırımcıların Temel Yatırım Yanılgıları

Yatırım dünyasına adım atar atmaz, ağzı sütten yanan çok kişi vardır. Bu durumdaki kişilerin hikayeleri de, dilden dile anlatılır. Bu nedenle, bazı yatırım araçlarını kimse sevmez; öcü olarak görür.

Finansal piyasalar temelde risklerle doludur. Ancak bir o kadar da kazanç fırsatları vardır. Finansal piyasalara girerken, denize girmek üzere sahip olduğunuz kadar donanım sahibi değilseniz, boğulma riski gibi tüm yatırımlarınızı kaybetme riski ile karşı karşıyasınız demektir. Evet, finansal piyasalarda işlem yapmak denize girmeye benzer.

Türkiye'de 2010 yılında yapılan bir araştırmaya göre, bireysel yatırımcılar en çok hisse senedine küsmüş durumdadırlar. Bu araştırma, şu andaki hisse senedi yatırımcısı sayısı, aktif işlem yapanlar ve bir hesap açtığı halde hesabında yok denecek kadar hisse senedi bulunanlar sayısına bakıldığında da aynı sonuçları vermektedir. Evet ama bunun temel gerekçeleri nelerdir? Yine aynı araştırma şöyle söylüyor: Hisse senedi piyasasına küsenler, temelde üniversite son sınıfta veya iş hayatının ilk yıllarında yatırım yapan kişilerdir. Öte yandan, Türkiye'de yerli bireysel yatırımcıların ortalama yatırım vadesi bir ayın altındadır. Oysa hisse senedi orta ve uzun vadeli bir yatırım aracıdır. Yani hisse senedi aldığınızda onu 2 yıl, 5 yıl, 10 yıl gibi unutmalı, hatta gelecek nesillere miras bırakmak üzere almalısınız. Bu veriler ve araştırma sonuçlarını mesleki tecrübelerimizle birleştirdiğimizde, piyasaya küsen bireysel yatırımcıların bir heyecana kapılıp, bir arkadışına inanıp, bir TV veya gazete haberine bakıp yeterli tecrübe sahibi olmadan ve araştırma yapmadan aslında özü itibarıyla riskli bir yatırım aracı olan hisse senedine yatırım yaptıklarını görüyoruz. İşte bu gerçekler, aynı zamanda bireysel yatırımcıların neden hisse senedi piyasasına küstüğünü açıklıyor.

Borsalarda işlem gören hisse senetleri yatırımcıları dışında, hisseyi çıkarıp satanın kim olduğu bilinmediği halde, borsa dışında hisse senedi yatırımı yapanlar ya da "tabela şirketleri"ne parasını bağlayarak yatırım yaptığını zannedenler de geçmişte Türkiye'de en çok mağdur olan bireysel yatırımcı kesimidir.

Son dönemde ise, aşırı kazanç hırsı ile içeriği belli olmayan ve internet siteleri üzerinden "oynatılan" bazı yatırım aracı görünümlü işlemlere paralarını "kaptıran" kişilerin sayısının arttığını görüyoruz. İşin kötüsü, bu tür işlemlerde ne bir Türk otoritesi ne de bir Türk kanunu uygulanabiliyor. Kaptırılan para bir daha da geri gelmiyor.

Bireysel yatırımcıların, yatırım yapma ve bir ek gelir elde etme temel ihtiyacını ve niyetini kötüye kullanmaya yönelik sahtekarlıklar, dünyada her ülkede görülebilecek ve Türkiye'ye özgü olmayan durumlardır. Paranın ve insanın olduğu her yerde, sahtekarlık riski vardır. Hatta ilginç olan; aldatma yöntemlerinin evrensel olmasıdır: Aynı yöntemleri, farklı ülkelerde farklı aktörler uygular. Aynı okuldan mezun olmuşlar gibi!

Aldatma yöntemleri aynı olunca, sahtekarlıklardan korunma yöntemleri de benzer olur. Bu nedenle, bireysel yatırımcıların en çok düştükleri hataları sıralarken, temel korunma yöntemlerini de ortaya koyabiliriz:

1) Piyasalar veya finansal araçların hepsi şu veya bu ölçüde risk içerir. Bu nedenle, içeriğini bilmediğiniz, mahiyetini anlamadığınız yatırım araçlarına gözü kapalı yatırım yapmaktan kaçınınız. Size yaklaşanlar en çok, aşırı para kazanma damarınızı kullanmak isterler. Bu nedenle, size yüksek kazanç sözü verirken risk olmadığından bahsederler. Bu dünyada, risksiz bir yatırım yoktur. Risk az ise getiri de muhtemelen azdır. Eğer beklenen getiri yüksek ise, o zaman risk az veya hiç risk yok diyen kişi çok büyük olasılıkla sizi kandırmaya çalışıyordur.

2) İstemediğiniz halde size ulaşan tanımadığınız kişilerin cazip gibi görünen yatırım tekliflerini iki değil on defa kontrolden geçirmek gerekir. Bu durumda, size bu amaçla yaklaşan kişinin çalıştığı kuruluşun telefonunu, adresini, hangi yasal otoritenin (SPK, BDDK, Hazine Müsteşarlığı, Bakanlık v.d.) izni ile çalıştığını sorunuz. İkinci aşamada, hem aldığınız kişi ve finansal kuruluş bilgilerini hem de yatırım imkanı olarak bahsedilenleri kontrol ediniz. Kontrol için; SPK (http://www.spk.gov.tr/) ve BDDK'nın (http://www.bddk.org.tr/) internet sitelerini kullanabilirsiniz. İnternet siteleri yeterli olmazsa, bu defa telefon veya yazılı dilekçe ile bu kurumlardan bilgi alabilirsiniz. Size yaklaşan kişinin çalıştığı kurumun internet sitesini kontrol etmekle birlikte sadece bu sitedeki bilgilerle yetinmeyiniz. Bir başka yöntem, size yaklaşan kişiyi internette arama motorları (örneğin Google) ile araştırabilir, haklarında ne tür bilgiler yer aldığını öğrenmeye çalışabilirsiniz. Size yaklaşan kişi hakkında yeterli bilgiye ulaşamıyor ve bu kişi ve ilgili olduğunu ifade ettiği finansal kuruluş SPK, BDDK gibi internet sitelerinde yasal faaliyet gösteren kuruluşlar listesinde yer almıyorsa, bu durum paranızı bu kişiye emanet etmemeniz için güçlü bir işarettir.

3) "Garantili kazanç" genellikle aldatmaya yöneliktir. Eğer bir yatırım işleminde garantili kazanç varsa, bunu hiç kimse üçüncü bir kişiye tavsiye etmez. Bırakın bunu üçüncü kişiye tavsiye etmeyi, duyulmaması için çaba bile sarfedebilir. Şöyle bir daha düşünün; "garantili kazanç", hem de "yüksek kazanç" hem de "tanımadığınız biri tavsiye ediyor". Böyle bir imkan, normal şartlar altında yatırım dünyasında asla olmaz!

4) Çok kısa sürede yüksek kazanç, piyasanın doğasına aykırıdır. Kısa sürede yüksek kazanç, finans dünyası mantığı ile kısa sürede yüksek zarar veya dolandırılmak anlamına da gelebilir. Böyle bir imkan gerçekten varsa, bunu kimse tanımadığı bir kişiye tavsiye bile etmez.

5) "Aramızda Kalsın", "Kimseye Söyleme", "Elimde Bir Tüyo Var", "Altın Fırsatı Kaçırma" uyarıları ile bir yatırıma yönlendirildiyseniz, o yatırımı unutmak daha iyi olabilir. Size bu uyarılar ile yakşalanların kim olduğuna bakınız. Üçüncü şahıslar bunları size neden söyler? Bazı gizli bilgilere göre yatırım yapmanın suç olduğunu düşününüz.

6) Yatırım yapma konusunda psikolojik baskıya maruz kalıyorsanız, "bir dakika kardeşim!" demekten çekinmeyiniz. Böyle durumlarda, yanlış yapmak üzere olduğunuzu unutmayınız. Yatırım, psikolojik baskı altında yapılmamalı, salim kafa ile mantıklı kararlara dayalı olarak yapılmalıdır. Sizi baskı altına almaya çalışanlar, muhtemelen sizin yanlış yapmanızı bekliyorlardır. "Bu fırsatı kaçırdığınıza çok üzülüyorum.", "Sizi çok sevdim. Size bu imkanı sunmak istiyorum.", "Meslektaşlarının çoğu bu ürünü aldı.", "Falancanın eşi bu yatırımdan çok para kazandı." gibi psikolojik baskı cümlelerine sakın aldanmayınız. Yatırım yapmak, bağış yapmak ile bağlantılı arkadaşlık, sevgi, acıma, dostluk gibi kavramlardan çok "güvenilirlik", "doğru seçim", "zamanında seçim", "kayıt altında olma", "yasal zeminde olma", "hesap verilebilir olma", "makul getiri" gibi kavramlarla ilgilidir.

7) Her yatırımdan önce bir araştırma yapmak gerekir. Sadece ortama ayak uydurmak için yapılan yatırımın sonucu üzücü olabilir. Bu nedenle, aynen ikinci el araba alırken yaptığınız kadar, bir yatırıma para bağlarken bir miktar araştırma yapmanız beklenir. Eğer kendinize güvenmiyorsanız, bu defa, arkadaş veya dost tavsiyesi yerine, profesyonel yatırım danışmanlığı hizmeti almanız daha uygun olabilir.

8) Günlük alım satımlar, profesyonellerin işidir. Bireysel yatırımcıların, günlük alım satımlardan para kazanması, profesyonel yatırımcıların olduğu bir ortamda tesadüften ibaretttir. Bireysel yatırımcılar, günlük alım satım için harcayacakları zamanı, birkaç hisseyi incelemek üzere harcayıp uygun bir seçimle orta ve uzun vadeli kazanca odaklanmalıdırlar. Unutmayınız: Bireysel yatırımcılar ile profesyonel olarak günlük işlem yapanlar arasında genellikle profesyoneller kazanır. Bu konuda bir başka uygun seçenek, hisse ağırlıklı yatırım fonu paylarına yatırım yapmak olabilir.

9) Hisse senedi yatırımı bireysel yatırımcı açısından orta ve uzun vadeli olduğunda daha az riskli olur. İyi bir araştırma sonunda, güvenilir bir şirketin hisselerini orta ve uzun vadeli bir düşünce ile aldığınızda, günlük fiyat hareketlerinden etkilenmezsiniz.

Eğer yukarıdaki temel uyarıları dikkate alırsanız:

"Bugün ABC şirketinin hissesini aldım, düştü hemen sattım, ben şimdi ne yapacağım." demezsiniz.

"Piyasa düşüyordu, tek yükselen ABC hissesiydi, arkadaşımdan gördüm ben de ABC hissesi aldım ama bir hafta sonra hisse çakıldı, zarar ettim" demezsiniz.

"Evimi ve arabamı sattım, günlük hisse alım satımı yapıyordum ama herşeyimi kaybettim." demezsiniz.

"ABC şirketinin hisselerini aldım ama bir soru sormak için şirketi aradım, kimseye ulaşamadım." demezsiniz.

"Bana üç ayda yüzde elli getiri vereceklerdi, anaparamı bile geri vermediler." demezsiniz.

"Tüyo almıştım. Zengin olup kendime büyük bir ev alacaktım. Hepsi yalanmış." demezsiniz.

"Aslında ABC şirketi diye bir şirket yokmuş, aldatıldım." demezsiniz.

"Bir daha hisse almam." demezsiniz.

Türkiye'de gerek hisse senedi piyasasında gerekse diğer piyasalarda küçük ya da büyük miktarlarda zarara uğramış ve bir daha yatırım yapmamaya eğilimli çok sayıda yatırımcı vardır. Bu durumdaki yatırımcılar, ekonomi ve finans sektörü için birer kayıptır. Bu durumdaki yatırımcılar, kaybettikleri yatırım tutarlarını geri almada ciddi zorluklarla karşılaşmaktadırlar. Türk hukuk sistemi, yatırım yapanların bir sahtekarlık veya dolandırıcılığa uğramaları durumunda haklarını geri almaları konusunda etkin bir yapıya sahip değildir. Sahtekarlık veya dolandırıcılık sonucu ortaya çıkan bazı zararların ya tümden ya da belirli miktarın üzerindekilerin geri alınması hiç mümkün olmamaktadır. Ülkemizdeki bu tablo diğer pek çok ülkede de farklı içeriklerde ve boyutlarda görülebilmektedir.

Kayıp, yani yatırımın risklerini yaşamış ve bir daha yatırım yapmayan yatırımcılar, genellikle hisse senedi piyasasından kaynaklanan olumsuz tecrübelere sahiptirler. Bu nedenle, finansal piyasalar içerisinde hisse senedi piyasası, belki de diğer piyasalara göre, bireysel yatırımcılar açısından en çok düşünülmesi ve dikkat edilmesi gereken piyasadır. Bu durum, Türkiye için geçerli olduğu gibi gelişmiş ülkeler dahil dünyada pek çok ülke için de geçerlidir.

Ancak tasarruf sahiplerinin, yatırım hataları nedeniyle kaybettikleri ve kayıp yatırımcı durumuna düştükleri piyasa sadece hisse senedi piyasası değildir. Türev araçlar piyasası, kaldıraçlı döviz piyasası (foreks) yanında yasal olmayan ponzi finans gibi pek çok işlemde tasarruf sahipleri paralar kaybetmiştir. İnternet ortamı, bu anlamda paraların kaptırıldığı yüzlerce yatırım tuzağı ile doludur.

Durum bu iken, yatırım sahipleri için uygulanacak en iyi strateji, temel yatırım kurallarından taviz vermemek ve günlük hayatın akışında aklımızı çelen olaylara karşı sürekli temel yatırım kurallarını hatırlamaktır. Böylece, kendi paramızla huzursuz olmaktan kurtulur, geleceğe güvenle bakarız.

KAYNAKLAR
1) Sancak, Ethem; Bireysel Tasarruf ve Yatırımları Koruma Rehberi, Gazi Kitabevi, Mart 2012.
2) Pardoe, James; How Buffett Does It, McGraw-Hill, 2005.

Bu yazı Ethem SANCAK (Görevi: Piyasa Gözetim ve Denetim Dairesi Başkanı) tarafından, 10 Nisan 2012 Salı tarihinde yazılmıştır.

BORSANIN ALTIN KURALLARI

İstanbul Menkul Kıymetler Borsasında alışveriş yapılırken uyulması gereken ve yazılı olmayan kurallar var. Eğer bunlara tamamen uyabilirseniz kazanma ihtimaliniz gerçekten çok yüksek olacaktır. Kurallar Yusuf Sarının Borsada Teknik Analiz adlı kitabından alınmıştır.

1) Riskinizi önceden sınırlayın. Spekülasyona ayıracağınız parayı önceden kaybedebileceğinizi kabullenin. Başka bir amaç için biriktirilen paralarla yapılan spekülasyonda alınan kararların sağlıklı olmadığı gözlenir. Başarılı alım satım kararları için zihnin bağımsız olması gereklidir. Kararların kaybetme korkusu altında verilmesi hatalı sonuçlar doğurabilir.

2) Kendi kendinizi tanıyın. Spekülatif hareketlerde duygulara hakim olmak gerekir. Eğer girdiğiniz bir pozisyon gece uykularınızı kaçırıyorsa o pozisyonu mutlaka kapatmalısınız.

3) Küçük başlayın. Bilmediğiniz bir alanda para kaybetme tehlikesi yerine kağıt üzerinde alım satım yaparak başlayın. Borsada tecrübeniz yoksa ilk alışlarınızı küçük miktarlarda ve fazla hareketli olmayan hisselerle yapın. Bu işe ilk defa başlıyorsanız hareketli hisselere girmeden alım satımdaki zamanlamanın önemini kavrayın.

4) Ara verin. Her gün yapılan alım satımlar kişinin karar verme yeteneğini köreltebilir. Başarılı spekülatörler, hatalı kararlarının artmaya başladığını hissettiklerinde borsayı unutup tatile giderler.

5) Seans içinde karar vermeyin. Kararlarınızı, etkilenmeyeceğiniz bir ortamda verin. Seans anında görüşlerinize ters düşen hareketlerin planlarınızı etkilemesine izin vermeyin. Daha önce düşünmediğiniz yeni fikirler oluşturmayın. İyice incelenmeden yapılan hareketlerin genellikle zararla sonuçlandığı gözlenir.

6) Çoğunluğa uymayın. Yapılan istatistikler, çoğunluğun her zaman yanlış düşündüğünü göstermiştir. Herkesin bildiği fikirlerden, haberlerden kaçının. Bazı istatistik büroları aracı kurum ve bankaları arayarak borsa hakkındaki görüşlerini düzenli olarak sorar. Bu görüşler iyimserlik yüzdesi olarak her hafta yayınlanır. Yüzde 85'in borsayı çok iyi görmesi, düşüş belirtisi olarak kabul edilir. İyimserliğin yüzde 25 in altına düşmesi ise yükseliş belirtisidir.

7) Kendi fikrinizle başkalarının fikrini birbirinden ayırın. Kendi kararlarımızı verdikten sonra başkalarının sizi etkilemesine müsaade etmeyin. Dış görüşlerden etkilenirseniz sürekli karar değiştirmek zorunda kalabilirsiniz. Çevrenizde her zaman sizi ikna edecek mantıklı sebepler olacaktır. Kararınızı değiştirirseniz daha sonra ilk kararınızın yenisinden daha doğru olduğunu göreceksiniz.

8) Emin olmadığınız zamanlarda işlem yapmayın. Kendinizi her gün alım/satım yapmak zorunda hissetmeyin. Başarılı sonuca ulaşabilmek için disiplinli olmanız ve sabırla iyi fırsatları beklemeniz gerekir. Bir pozisyona girmişseniz sonucunu bekleyin. Şüpheleriniz varsa pozisyonunuzu kapatıp kenara çekilin.

9) Serbest fiyatlı emir vermeyin. Kısa vadede alım/satım yapan spekülatörlerin serbest fiyatlı emirlerden kaçınması gerekir. Limitli fiyat emirleri kullanmak daha doğrudur. İnandığımız hissede birkaç basamak ucuz alma hesabını yapmayın.

10) Aşağı doğru ortalama yapmayın. Önceden aldığınız bir hisse ucuzlayınca ek alımlar yaparak maliyetinizi ucuzlatmaya çalışmayın. Aşağı giden fiyatlarda hiçbir zaman ortalama yapılmaz. Eldekilerin satışı daha doğrudur. Yükselen fiyatlarda ek alım yapılması mümkündür. Bunun da piramit gibi kademeli yapılması gerekir.

11) Yüksek miktarlardaki alımı tek fiyattan yapmayın. Büyük portföyler için yapılan alımları bir kaç güne ve değişik fiyatlara yayın. İlk alım yapıldıktan sonra hareketin doğru olup olmadığını gözleyin. Pazarın yönünde aksi bir değişiklik yoksa alıma devam edin.

12) Kaybeden bir pozisyona hiç bir zaman ek alım yapmayın. Kendinize ve aldığınız hisseye ne kadar güvenirseniz güvenin eğer zarar ediyorsanız ek alım yapmayın. Aldığınız hissenin düşüyor olması, sizin piyasanın yönüne uyum sağlayamadığınızı gösterebilir. Maliyet düşürme çabası pozisyonu daha da kötüleştirebilir.

13) Zararı kesin. Piyasa sizin düşüncenize ters hareket ediyorsa hata yaptığınızı kabul edin. Elinizdekini satın. Zararın neresinden dönülse kardır. Borsaya yeni girenlerin başarısız olmalarının en büyük etkeni hata yapmış olabileceklerini kabullenmemeleridir. Piyasa istediğiniz yöne dönsün diye beklemek yerine, pozisyonu zararla kapatmak disiplin ve irade gerektirir. Başarının sırrı buradadır.

14) Zararı sevin. Zararda iken satış yapmak çok zordur fakat zararı sevmeyi öğrenmelisiniz. Çünkü zarar, karın kardeşidir. Onurunuzu zedelemeden zarar etmeyi kabullenirseniz, zararınız sınırlanacak ve başarınız artacaktır.

15) Beklenenin tersini yapın. Piyasada beklenen bir olayın beklenen reaksiyonu görmemesi al/sat sinyalidir. Beklenen olumlu bir haberin açıklanmasından sonra sonra fiyatlar hala yükselemiyorsa düşüş olacaktır. Olumsuz olay ve haberler piyasayı aşağı doğru etkileyemiyorsa yükseliş olacaktır.

16) Tepe ve dip noktalardan kaçının. Alçalan trendde fiyatın her yukarı çıkışı, trendin o seviyeden değişeceğini göstermez. Her dönüş noktasında burası en düşük yerdi diye alim yapmak size çok pahalı bir ders olabilir. Tepe ve dip noktalarının kendilerini ispat etmelerini beklemek daha az zararlıdır. En tepede satmak, en dipte almak çabasında olmayın.

17) Söylentiyi alın, gerçeği satın. Eğer bir hisse için olumlu söylentiler yayılmaya başlıyorsa alın. Söylentilerin kesinleştiği anlaşılınca satın. Söylentiler ilk duyulduğunda hisseye talebi artırır. Dedikodular resmiyet kazandığında fiyat zaten yükselmiştir. Satış yapın. Siz yine de söylentilerle hareket etmeyin.

18) Çok kısa vadede oluşan karı alıp hisseden uzaklaşın. Bazen satın aldığımız hisse birden hiç beklemediğimiz kadar hızlı yükselmeğe başlar. Yükselişin hep aynı tempoda devam edeceğini sakın düşünmeyin. Satış yaparak mutlaka kan realize etmelisiniz.

19) Küçük hesaplar yapmayın. Seçtiğiniz hissenin yükseleceğine gerçekten inanıyorsanız ucuz almaya çalışmayın. Piyasa fiyatının 1000 lira altında almaya çalışırken hisseyi kaçırabilirsiniz. Bir kaç kademe ucuz almaya çalışmak bazen çok önemli fırsatların kaçmasına neden olur. Kararlı olun. Karar verdiğiniz zaman beklemeyin, uygulayın.

20) İçinde bulunduğunuz trendleri izleyin. Fiyat trendi en iyi dosttur. Bir hissenin uzun trendi, orta vadeli trendi ve kısa vadeli trendi hakkında bilginiz olmalıdır. Bazen biri yukarı, diğeri aşağı doğru olabilir. Hangi zaman zaman diliminde alım satım yapmak istediğinizi tayin etmelisiniz.

21) Trend dönüşlerini kollayın. Bazı spekülatörler alım satım kararlarını oluştururken dikkatlerini bu noktaya toplarlar. Fiyatın trend çizgisi dışına çıkması ve orada kendini ispat etmesi çoğunlukla trend dönüşünü ortaya koyar. Yükselen çizginin aşağı doğru geçilmesi sat, alçalan çizginin yukarı doğru geçilmesi al sinyali sayılır.

22) Fiyat hareketleri ile birlikte işlem miktarlarını da izleyin. Fiyat ile işlem miktarının birlikte artması, alış sinyalidir. Yükselişin devam edeceğini gösterir. Fiyat azalırken işlem miktarının artış göstermesi satış işaretidir. Kararsız fiyat hareketlerinde miktar artıyorsa fiyatın yönü belli olana kadar bekleyin.

23) Pazarın değişen momentumuna bakın. Eğer borsa her gün yükseliyor fakat yükseliş her gün daha azalıyorsa bu pazarın aşağı döneceğini gösterir. Momentum zayıflamaktadır. Borsa günlerdir düşüyor fakat düşüş hızı gün geçtikçe azalıyorsa yön değiştirme zamanı yaklaşmaktadır. Pazarın momentumu artmaktadır.

24) Kuvvetli hareketlerin ardından düzeltme geleceğini unutmayın. Bir hisse kısa zamanda çok hızlı yükselmişse alım için gerilemesi beklenmelidir. Bazen bu gerileme toplam yükselişin yüzde 60'ına varabilir. Hızlı bir düşüşte satış kararı alındıysa düzeltme yaparak fiyatın biraz yükselmesi beklenir.

25) Alım/satım kararlarınızı o günkü fiyata dayandırmayın. Fiyat çok düştü, atık düşmez veya çok yükseldi artık yükselmez sanmayın. Fiyatların alt ve üstüne kendiniz sınır koymayın. Çünkü fiyatlar sınır tanımaz. Bir kaç senede hiç ummadığınız kadar yükselebilir veya alçalabilir.

BRSAN Hisse Senedi Fiyatı ve Grafiği

Yatırım ile Hayat Arasindaki Benzerlikler

Öncelikle finans da hayat gibi içinde insanların olduğu ve pek çok karar almanız gereken zamanlar olan bir mücadeledir. Ayrıca finansda sonuçlar çok keskindir. Başarılı ya da başarısız olduğunuz para gibi temel bir araçla kolayca ölçülebildiğinden soğuk bir gerçekliği vardır. Şimdi finans hayatında gördüğüm ve hayatta karşılığı olan kavramlara geliyorum.

Sistem Kavramı:
Finansal piyasalarda en iyi para duygusuz mekanik yatırımla kazanılır. Özellikle algoritmik trading dediğimiz alım satım algoritmaları ve finansal filtreler ile uzun soluklu ve piyasalar düşerken bile kazanmak mümkün. Finansdaki gibi insanlardan ve duygulardan bağımsız bir sistem kuranlar her zaman hayatta da kazanırlar. Bu çarkları tıkır tıkır işleyen bir şirket olabileceği gibi birbirine belli kurallar içinde destek olan sistematik bir aile de olabilir. Her zaman bir şeyleri modelleyen ve modellediklerini hayata uygulayan insanlar daha mutlu, daha başarılıdırlar. Bu da finansın hayatımızdaki yansımalarından birisi değil de nedir.

Karşıt Yatırım:
Daha önce de bahsetmişimdir. Karşıt yatırım sürünün karşısında olup ucuz olan bir değeri almak ya da pahalı olan bir değeri satmak demektir. Karşıt yatırım konusunu iyi bilenler, eş seçiminden eleman alımına, meslek seçiminden olay analizine kadar pek çok konuda diğerlerine avantaj sağlar. Örneğin işe alımlarda kendini çok iyi satan bir eleman genelde ya aslında o kadar iyi değildir ya da beklenti fiyatına fazlasıyla yansımıştır diyen karşıt yatırımcı bu konuda çok fazla yanılmaz. Ya da gösterişli insanların çalıştığı bir işletmedense mütavazi ve çalışkan insanların çalıştığı bir işletmeyi seçer. Herkes ev alırken evini satarken herkes korku içindeyken dükkan satın alır.

Trend Arkadaşındır:
Finansda bazen balinaları takip etmek gerekir. Bu da karşıt yatırımın tersine belli trendleri belirleyip bu trende atlamaktan geçer. Trend takip edenler meslek seçimlerinde başarılıdırlar. Dünyanın nereye gittiğini iyi anlarlar ve revaçta olup da yavaş yavaş gözden düşen alanlardan erken çıkarlar.

Kademeli Alım:
Kademeli alım kademeli satım borsalardaki en temel ve sağlam stratejilerdendir. Kademeli alım, kademeli satım yapan insanlar diğer insanları bir hareketiyle değerlendirmezler. İnsanlara yavaş yavaş ısınır ve onlardan yavaş yavaş soğurlar. Kademeli alım insan ilişkilerindeki yavaş ama sağlam gelişen dostlukları simgeler.

Portföy Çeşitlendirme:
Hayatta her zaman bir B planı olan insanlar vardır. Portföyü çeşitlendiren insanlar beklenmedik zamanlarda gelen risklere karşı kendilerini koruyabilirler. Paraları varsa bunun bir kısmını yatırım olarak tutarken bir kısmını nakit olarak taşırlar.

Temel Analiz:
Temel analizde iyi olanlar herhangi bir işin dışarıdan gözüken kısmını değil de temellerini/işleyiş mantığını anlarlar. İnsanlara dış görünüşlerine göre değil kapasitelerine ve karakterlerine göre değer verirler.

Finansal İpuçları:
Bazen finansal kararlarda herkesin gözü önünde olan ama o an yorumlayamadıkları ipuçları olur. Hayatta da böyledir. Bir insanın karakterini belki size karşı olan tavrından anlayamazken başka insanlara karşı olan ufak bir hareketten anlayabilirsiniz. İşte finansal ipuçlarını değerlendirenler hayatta da ipuçlarını değerlendirirler.

Hedging:
Hedging risklere karşı riskin gerçekleşmesi durumundaki zararı azaltmak için riskle ters korelasyonlu bir yatırım amacına da yatırım yaparak kendini korumak demektir. Örneğin toplumumuzda yaygın olan öğretmenle evlenmek erkeklerin bilmeyerek de olsa kullandıkları bir hedging tekniğidir. Özellikle riskli ancak yüksek getirili işlerde çalışan erkekler öğretmen bir bayanla evlenerek işsiz kalmaları durumunda makul bir hane gelirini garantilerler.

Bu ve bunun gibi pek çok şey yazılabilir. Ancak başta da dediğim gibi aslında önemli olan belli bir konu ya da alandaki tecrübelerimizi benzer/farklı alanlardaki izdüşümlerini görebilmektir.