Borsa deneyimi yüz yılı asan Amerika'da yapılan arastırmalarda,
spekülatörler in basarı oranı tahminler in aksine çok düsük görünüyor.
Spekülatif hareketlerden basarılı çıkanların oranı sadece %25. Bu gruba
girenlerin kazançları ise oldukça yüksek. Bir baska arastırma, basarısı
devamlı lık gösteren spekülatörlerin bazı ortak kuralları olduğunu or taya
koymus. Orada olduğu gibi, istanbul Borsası'nda da geçerli olacak önemli
kuralları hep hatırlamak gerekir.
- Riskinizi önceden sınırlayın. Spekülasyona ayıracağınız parayı
kaybedebileceğinizi önceden kabullenin. Baska bir amaç için birikti rilen
paralarla yapılan spekülasyonlarda, alınan kararların sağlıklı olmadığı
gözleniyor. Basarılı alım/satım kararlar ı için zihnin bağımsız olması gerekir.
Kararların, kaybetme korkusu altında verilmesi hatalı sonuçlar doğurabilir .
- Kendi kendinizi tanıyın. Spekülatif hareketlerde duygulara hakim
olmak gerekir . Eğer girdiğiniz bir pozisyon gece uykularınızı kaçı rıyorsa, o
pozisyonu mutlaka kapatmalısınız. Borsalarda olaylar çok çabuk gelistiği
için, pozisyon almıs kisiler günlük olayların etkisinde kalmamalıdır.
- Küçük baslayın. Borsada tecrübeniz yoksa, ilk alıslarınızı küçük
miktarlarda ve fazla hareketli olmayan hisselerde yapın. Bu ise ilk defa
baslıyorsanız, hareketli hisselere girmeden önce, alım/satımdaki
zamanlamanın önemini kavrayın.
- Ara verin. Hergün yapılan alım satımlar, kisinin karar verme
yeteneğini köreltebilir. Basarılı spekülatörler , hatalı kararlarının ar tmaya
basladığını hissettiklerinde, borsayı unutup tatile giderler.
- Seans içinde karar vermeyin. Kararlarınızı etkilenmeyeceğiniz bir
ortamda verin. Seans anında, görüslerinize ters düsen hareketlerin
planlarınızı etkilemesine izin vermeyin. Daha önce düsünmediğiniz yeni
fikirler olusturmayın. iyice incelemeden yapılan hareketlerin genellikle
zarar la sonuçlandığı gözlenir .
- Çoğunluğa uymayın. Yapılan istatistikler , çoğunluğun her zaman
yanlıs düsündüğünü göstermistir. Herkesin bildiği fikirlerden, haber lerden
kaçının. Bazı istatistik büroları, bankalar ve aracı kurumları arayarak borsa
hakkında görüslerini düzenli olarak sorar . Bu görüsler iyimserlik yüzdesi
olarak her hafta yayınlanır . % 85'in borsayı çok iyi görmesi, düsüs belirtisi
olarak kabul edilir . iyimserliğin % 25'in altına düsmesi ise, yükselis
belirtisidir.
- Kendi fikrinizle, baskalarının fikrini birbirinden ayırın. Kendi
kararlarınızı verdikten sonra, baskalarının sizi etkilemesine müsaade
etmeyin. Dıs görüslerden etkilenirseniz, sürekli karar değistirmek zorunda
kalabilirsiniz. Çevrenizde herzaman sizi ikna edecek mantıklı sebepler
olabilir. Kararınızı değistirirseniz, daha sonra ilk kararınızın daha doğru
olduğunu göreceksiniz.
- Emin olmadığınız zamanlarda islem yapmayın. Kendinizi hergün
alım/satım yapmak zorunda hissetmeyin. Basarılı sonuca ulasabilmek için
disiplinli olmanız ve sabırla iyi fırsatları beklemeniz gerekir . Bir pozisyona
girmisseniz sonucunu bekleyin. Süpheleriniz varsa, pozisyonunuzu kapatıp
kenara çekilin.
- Serbest fiyatlı emir vermeyin. Kısa vadeli alım satım yapan
spekülatörler in serbest fiyatlardan kaçınması gerekir. Limitli fiyat emirleri
kullanmak daha doğrudur . inandığınız hissede bir kaç basamak ucuz alma
hesabı yapmayın.
- Asağı doğru ortalama yapmayın. Önceden aldığınız bir hisse
ucuzlayınca ek alımlar yaparak maliyetlerinizi düsürmeye çal ısmayın. Asağı
giden fiyatlarda hiç bir zaman ortalama yapılmaz. Eldekilerin satısı daha
doğrudur .Yükselen fiyatlarda ek alım yapılması mümkündür. Bunun da
piramit gibi kademeli olması gerekir.
- Yüksek miktarlardaki alımı tek fiyattan yapmayın. Büyük portföyler
için yapılan alımı, bir kaç güne ve değisik fiyatlara yayın. ilk alım
yapıldıktan sonra hareketin doğru olup olmadığını gözleyin. Pazarın yönünde
aksi bir değisiklik yoksa alıma devam edin.
- Kaybeden bir pozisyona hiç bir zaman ek alım yapmayın. Kendinize
ve aldığınız hisseye ne kadar güvenirseniz güvenin, eğer zarar ediyorsanız ek
alım yapmayın. Aldığınız hissenin düsüyor olması , sizin piyasanın yönüne
uyum sağlayamadığınızı gösterebilir. Maliyet düsürme çabası pozisyonu daha
da kötülestirir .
- Zararı kesin. Piyasa sizin düsüncenize ters hareket ediyorsa, hata
ettiğinizi kabul edin. Zararın neresinden dönülse kardır . Borsaya yeni
girenlerin basarısız olmalarındaki en büyük etken, hata yapmıs
olabileceklerini kabullenmemeleridir. Piyasa istediğiniz yöne dönsün diye
beklemek yerine, pozisyonu zararla kapatmak disiplin ve irade gerektirir.
Basarının sırrı buradadır.
- Zararı sevin. Zarardayken satıs yapmak çok zordur fakat zararı
sevmeyi öğrenmelisiniz. Çünkü zarar, karın kardesidir. Onurunuzu
zedelemeden zarar etmeyi kabullenirseniz, zararınız sınırlanacak ve basarınız
artacaktır.
- Beklenenin tersini yapın. Piyasada beklenen bir olayın, beklenen
reaksiyonu görmemesi al/sat sinyalidir. Beklenen olumlu bir haberin
acıklanmasından
sonra fiyatlar hala yukselemiyorsa, dusus olacaktır.
Olumsuz
olay ve haberler piyasayı
asağı
doğru
etkilemiyorsa, yukselis
olacaktır.
- Tepe ve
dipnoktalardan kacının.
Alcalan t rendde fiyatın
her yukarı
cıkısı,
trendin o seviyeden değiseceğini
gostermez. Her donus noktasında,
burası
en dusuk yerdi diye alım
yapmak size cok pahalı
bir ders olabili r.
Tepe ve
dip noktalar ın
kendilerini ispat etmelerini beklemek daha az
zararlıdır. En tepede satmak, en dipte almak cabasında olmayın.
- Soylentiyi
alın,
gerceği
satın.
Eğer
bir hisse senedi icin olumlu
soylentiler
yayılmaya baslıyorsa
alın.
Soylentilerin kesinlestiği
anlasılınca
satın.
Soylentiler ilk duyulduğunda
hisseye talebi arttırır. Dedikodular
resmiyet
kazandığında
fiyat zaten yukselmist ir . Sat ıs yapın.
Satıs
yaparak
mutlaka
karı
realize edin.
- Cok kısa
vadede olusan karı
alıp,
hisseden uzaklasın.
Bazen satın
aldığınız
hisse, bi rden hic beklemediğiniz
kadar hızlı
yukselmeye baslar.
Yukselisin
hep aynı
tempoda devam edeceğini
sakın
dusunmeyin. Satıs
yaparak
mutlaka karı
realize etmelisiniz.
- Kucuk
hesaplar yapmayın.
Sectiğiniz
hissenin yukseleceğine
gercekten
inanıyorsanız,
ucuz almaya calısmayın.
Piyasa f iyatının
100 li ra
altında
almaya calısırken,
hisseyi kacırabili
rsiniz. Birkac kademe ucuz
almaya calısmak
bazen cok onemli fırsat
lar ın
kacmasına
sebep olur . Kararlı
olun.
Karar verdiğiniz
zaman beklemeyin, uygulayın.
- Đcinde
bulunduğunuz
trendleri izleyin. Fiyat trendi en iyi dosttur.
Bi r
hissenin uzun vadeli t rendi, orta vadeli t rendi ve kısa
vadeli t rendi
hakkında
bilginiz olmalıdır
. Bazen bi ri yukarı
diğeri
asağı
doğru
olabili r.
Hangi
zaman diliminde spekulasyon yapmak istediğinizi tayin
etmelisiniz.
- Trend
donuslerini kollayın.
Bazı
spekulatorler, alım/satım
kararlarını
olustururken, dikkatlerini bu noktaya toplarlar . Fiyatın
trend
cizgisi dısına
cıkması
ve orada kendini ispat etmesi coğunlukla t rend
donusunu
or taya koyar . Yukselen cizginin asağı doğru
gecilmesi sat, alcalan
cizginin
yukarı
doğru
gecilmesi al sinyal i sayı
lı
r.
- Fiyat
hareketleri ile bi rlikte islem miktarlarını
da izleyin. Fiyat ile
islem
miktarının
birl ikte artması
alıs
sinyalidir . Yukselisin devam edeceğini
goster ir
. Fiyat azalı
rken, islem miktarının
artıs
gostermesi satıs
isaretidi r.
Kararsız
fiyat hareketlerinde islem artıyorsa,
fiyatın
yonu belli olana kadar
bekleyin.
- Pazarın
değisen
momentumuna bakın.
Eğer
borsa hergun yukseliyor
fakat
yukselis hergun daha azalıyorsa,
bu piyasanın
asağı
doneceğini
goster ir
. Momentum zayı
flamaktadı
r. Borsa gunlerdir dusuyor fakat dusus
hızı
gittikce azalıyorsa,
yon değisti
rme zamanı
yaklasmaktadı
r. Piyasanın
momentumu artmaktadır
- Kuvvetli hareket lerin ardından düzel tme geleceğini unutmayın. Bi r
hisse kısa zamanda çok hızlı yükselmisse, alım için gerilemesi beklenmelidi r.
Bazen bu gerileme toplam yükselisin % 60'ına varabili r. Hızlı bir düsüste
satıs kararı alındıysa, düzeltme yaparak fiyatın bi raz yükselmesi bekleni r.
- Al ım/satım karar larınızı o günkü fiyata dayandırmayın. Fiyat çok
düstü, art ık düsmez veya çok yükseldi artık yükselmez sanmayın. Fiyatların
alt ve üstüne kendiniz sını r koymayın. Çünkü f iyatlar sınır tanımaz. Birkaç
senede hiç ummadığınız kadar yükselebili r veya alçalabili r.
Kaynak: Borsa'da Teknik Analiz - Yusuf Sarı
2) BUNLARI UNUTMAYIN!
Asağıdaki kurallar da, Time dergisinin dünyanın " bi r numaralı " fon
yöneticisi olarak tanımladığı Peter Lynch'in, "Best Seller" kitabı " Borsa'da
Tek Basına" ki tabının sonunda yazdığı altın kurallar . Her ne kadar Wall
Street için yazılmıs olsa da, kurallar ve insan davranısları aynı. Hem zaten
art ık globallest ik, öyle değil mi?
Bizim borsamızın henüz tam oturmamıs olması , rutubet ten nem
kapıyor olması , derinliğinin az olması nedeniyle spekülasyonlara açık
olması, ülke gündemimizin bas döndürücü hızlarla değisiyor olması bu
kuralları devre dısı bırakmıyor . Sadece sunu aklınızda tutmanız gerekiyor:
Yazar teknik analize çok fazla inanmayan bir temel anal izci.
* * * * *
- Önümüzdeki ay, önümüzdeki yı l ya da üç yı l içinde borsa mutlaka
düsecektir .
- Borsadaki düsüsler istediğiniz kuruluslar ın hisselerini almak için
essiz bi r fı rsattı r. Son derece basar ılı si rketlerin hisseleri inanılmaz fiyatlara
düsebili r.
- Borsanın önümüzdeki bi r, hat ta iki yı l içinde ne yöne gideceğini
tahmin etmek olanaksızdır .
- Borsada karlı çıkmak için sürekl i hakl ı çıkmanıza gerek yoktur.
- En karlı hisse herzaman sürprizdi r. Hangi sirketin ne zaman nereye
satılacağı da öyle. Sonuca ulasmak için deği l aylar, yıl larca beklemek
gerekebili r.
- Farklı kategor ilerdeki hisselerin riskler i ve avantajlar ı da farklıdır
toplayarak büyük paralar kazanabilirsiniz.
- Hisse fiyat ları kısa vadede beklenenin tam tersi yöne hareket etse
de, uzun dönemde si rket kazançları ile orantılı bir gelisme gösterecekti r.
- Bi r si rketin durumunun kötü olması , daha da kötülesmeyeceği
anlamına gelmez.
- Elinizdeki hisse senedinin fiyatının yükselmesi, haklı olduğunuz
anlamına gelmez.
- Elinizdeki hissenin fiyatının düsmesi yanıldığınız anlamına gelmez.
- Hisselerin büyük bölümü yatı rımcı kurulusların elinde bulunan,
Wall Street analistlerinin pesinde kostuğu, hisse fiyatı borsa ortalamasının
üzer inde artıs gösteren ve gerçek değerinin üzerinde olan si rketlerin hisseleri
ya yakında değer kaybedecek ya da aynı düzeyde kalacaktı r.
- Sır f fiyatı düsük diye vasat bi r sirketin hisselerini satın almak zarar
geti ri r.
- Fiyat ı gerçek değer inin bi raz üzerine çıktı diye hızla büyüyen, karlı
bir sirketin hissesini satmak zarar getiri r.
- Sirket lerin gel ismelerinin arkasında belli nedenler vardı r ve hızlı
büyüyen si rketler, bu hızı zamanla yiti ri rler .
- Karlı bi r hisseyi zamanında satın almamıs olmak size zarar
geti rmez.
- Bi r hisse, sahibinin kim olduğunu bilmez.
- Asla karlı hisseleri kendi haline bı rakıp, kurulusun gelisimini
izlemekten vazgeçmeyin.
- Bir hissenin değeri sıfı ra düserse, hisseye ister 50, ister 25, 5 ya da
2 dolar ödemis olun, zarar ınız aynı olacaktır: yat ırdığınız hersey.
- Si rketlerin gelisimlerini izleyerek yatı rmlarınızdan alacağınız
karları arttı rabili rsiniz. Hisseler gerçek değer lerinden sapma
gösterdiklerinde, ortada daha gerçekçi bir alternat if varsa, elinizdeki leri
satıp yeni hisselere yönelin.
- Bir si rketin durumu iyiye gidiyorsa, elinizdeki hisselerin sayısını
art tırın, durumu kötülesmekteyse bu sayıyı azaltın.
- Çiçekler i koparıp, otları sulayarak karınızı arttı ramazsınız.
- Kar ınızın borsa ortalamasını asamayacağına inanıyorsanız, paranızı
bir müsterek fona yatı rın, böylece zaman ve paradan tasarruf etmis
olursunuz.
- Her zaman endiselenecek bir seyler vardır.
- Yeni fiki rlere açık olun.
- Et raftaki bütün kızları öpmek zorunda değilsiniz. Pek çok karlı
hisseyi kaçırmıs olsanız da, borsa or talamasının çok üzerine çıkmayı
basarabili rsiniz.