SPEKÜLATÖRLERiN ALTIN KURALLARI

Borsa deneyimi yüz yılı asan Amerika'da yapılan arastırmalarda,

spekülatörler in basarı oranı tahminler in aksine çok düsük görünüyor.

Spekülatif hareketlerden basarılı çıkanların oranı sadece %25. Bu gruba

girenlerin kazançları ise oldukça yüksek. Bir baska arastırma, basarısı

devamlı lık gösteren spekülatörlerin bazı ortak kuralları olduğunu or taya

koymus. Orada olduğu gibi, istanbul Borsası'nda da geçerli olacak önemli

kuralları hep hatırlamak gerekir.

- Riskinizi önceden sınırlayın. Spekülasyona ayıracağınız parayı

kaybedebileceğinizi önceden kabullenin. Baska bir amaç için birikti rilen

paralarla yapılan spekülasyonlarda, alınan kararların sağlıklı olmadığı

gözleniyor. Basarılı alım/satım kararlar ı için zihnin bağımsız olması gerekir.

Kararların, kaybetme korkusu altında verilmesi hatalı sonuçlar doğurabilir .

- Kendi kendinizi tanıyın. Spekülatif hareketlerde duygulara hakim

olmak gerekir . Eğer girdiğiniz bir pozisyon gece uykularınızı kaçı rıyorsa, o

pozisyonu mutlaka kapatmalısınız. Borsalarda olaylar çok çabuk gelistiği

için, pozisyon almıs kisiler günlük olayların etkisinde kalmamalıdır.

- Küçük baslayın. Borsada tecrübeniz yoksa, ilk alıslarınızı küçük

miktarlarda ve fazla hareketli olmayan hisselerde yapın. Bu ise ilk defa

baslıyorsanız, hareketli hisselere girmeden önce, alım/satımdaki

zamanlamanın önemini kavrayın.

- Ara verin. Hergün yapılan alım satımlar, kisinin karar verme

yeteneğini köreltebilir. Basarılı spekülatörler , hatalı kararlarının ar tmaya

basladığını hissettiklerinde, borsayı unutup tatile giderler.

- Seans içinde karar vermeyin. Kararlarınızı etkilenmeyeceğiniz bir

ortamda verin. Seans anında, görüslerinize ters düsen hareketlerin

planlarınızı etkilemesine izin vermeyin. Daha önce düsünmediğiniz yeni

fikirler olusturmayın. iyice incelemeden yapılan hareketlerin genellikle

zarar la sonuçlandığı gözlenir .

- Çoğunluğa uymayın. Yapılan istatistikler , çoğunluğun her zaman

yanlıs düsündüğünü göstermistir. Herkesin bildiği fikirlerden, haber lerden

kaçının. Bazı istatistik büroları, bankalar ve aracı kurumları arayarak borsa

hakkında görüslerini düzenli olarak sorar . Bu görüsler iyimserlik yüzdesi

olarak her hafta yayınlanır . % 85'in borsayı çok iyi görmesi, düsüs belirtisi

olarak kabul edilir . iyimserliğin % 25'in altına düsmesi ise, yükselis

belirtisidir.

- Kendi fikrinizle, baskalarının fikrini birbirinden ayırın. Kendi

kararlarınızı verdikten sonra, baskalarının sizi etkilemesine müsaade

etmeyin. Dıs görüslerden etkilenirseniz, sürekli karar değistirmek zorunda

kalabilirsiniz. Çevrenizde herzaman sizi ikna edecek mantıklı sebepler

olabilir. Kararınızı değistirirseniz, daha sonra ilk kararınızın daha doğru

olduğunu göreceksiniz.

- Emin olmadığınız zamanlarda islem yapmayın. Kendinizi hergün

alım/satım yapmak zorunda hissetmeyin. Basarılı sonuca ulasabilmek için

disiplinli olmanız ve sabırla iyi fırsatları beklemeniz gerekir . Bir pozisyona

girmisseniz sonucunu bekleyin. Süpheleriniz varsa, pozisyonunuzu kapatıp

kenara çekilin.

- Serbest fiyatlı emir vermeyin. Kısa vadeli alım satım yapan

spekülatörler in serbest fiyatlardan kaçınması gerekir. Limitli fiyat emirleri

kullanmak daha doğrudur . inandığınız hissede bir kaç basamak ucuz alma

hesabı yapmayın.

- Asağı doğru ortalama yapmayın. Önceden aldığınız bir hisse

ucuzlayınca ek alımlar yaparak maliyetlerinizi düsürmeye çal ısmayın. Asağı

giden fiyatlarda hiç bir zaman ortalama yapılmaz. Eldekilerin satısı daha

doğrudur .Yükselen fiyatlarda ek alım yapılması mümkündür. Bunun da

piramit gibi kademeli olması gerekir.

- Yüksek miktarlardaki alımı tek fiyattan yapmayın. Büyük portföyler

için yapılan alımı, bir kaç güne ve değisik fiyatlara yayın. ilk alım

yapıldıktan sonra hareketin doğru olup olmadığını gözleyin. Pazarın yönünde

aksi bir değisiklik yoksa alıma devam edin.

- Kaybeden bir pozisyona hiç bir zaman ek alım yapmayın. Kendinize

ve aldığınız hisseye ne kadar güvenirseniz güvenin, eğer zarar ediyorsanız ek

alım yapmayın. Aldığınız hissenin düsüyor olması , sizin piyasanın yönüne

uyum sağlayamadığınızı gösterebilir. Maliyet düsürme çabası pozisyonu daha

da kötülestirir .

- Zararı kesin. Piyasa sizin düsüncenize ters hareket ediyorsa, hata

ettiğinizi kabul edin. Zararın neresinden dönülse kardır . Borsaya yeni

girenlerin basarısız olmalarındaki en büyük etken, hata yapmıs

olabileceklerini kabullenmemeleridir. Piyasa istediğiniz yöne dönsün diye

beklemek yerine, pozisyonu zararla kapatmak disiplin ve irade gerektirir.

Basarının sırrı buradadır.

- Zararı sevin. Zarardayken satıs yapmak çok zordur fakat zararı

sevmeyi öğrenmelisiniz. Çünkü zarar, karın kardesidir. Onurunuzu

zedelemeden zarar etmeyi kabullenirseniz, zararınız sınırlanacak ve basarınız

artacaktır.

- Beklenenin tersini yapın. Piyasada beklenen bir olayın, beklenen

reaksiyonu görmemesi al/sat sinyalidir. Beklenen olumlu bir haberin

acıklanmasından sonra fiyatlar hala yukselemiyorsa, dusus olacaktır.

Olumsuz olay ve haberler piyasayı asağı doğru etkilemiyorsa, yukselis

olacaktır.

- Tepe ve dipnoktalardan kacının. Alcalan t rendde fiyatın her yukarı

cıkısı, trendin o seviyeden değiseceğini gostermez. Her donus noktasında,

burası en dusuk yerdi diye alım yapmak size cok pahalı bir ders olabili r.

Tepe ve dip noktalar ın kendilerini ispat etmelerini beklemek daha az

zararlıdır. En tepede satmak, en dipte almak cabasında olmayın.

- Soylentiyi alın, gerceği satın. Eğer bir hisse senedi icin olumlu

soylentiler yayılmaya baslıyorsa alın. Soylentilerin kesinlestiği anlasılınca

satın. Soylentiler ilk duyulduğunda hisseye talebi arttırır. Dedikodular

resmiyet kazandığında fiyat zaten yukselmist ir . Sat ıs yapın. Satıs yaparak

mutlaka karı realize edin.

- Cok kısa vadede olusan karı alıp, hisseden uzaklasın. Bazen satın

aldığınız hisse, bi rden hic beklemediğiniz kadar hızlı yukselmeye baslar.

Yukselisin hep aynı tempoda devam edeceğini sakın dusunmeyin. Satıs

yaparak mutlaka karı realize etmelisiniz.

- Kucuk hesaplar yapmayın. Sectiğiniz hissenin yukseleceğine

gercekten inanıyorsanız, ucuz almaya calısmayın. Piyasa f iyatının 100 li ra

altında almaya calısırken, hisseyi kacırabili rsiniz. Birkac kademe ucuz

almaya calısmak bazen cok onemli fırsat lar ın kacmasına sebep olur . Kararlı

olun. Karar verdiğiniz zaman beklemeyin, uygulayın.

- Đcinde bulunduğunuz trendleri izleyin. Fiyat trendi en iyi dosttur.

Bi r hissenin uzun vadeli t rendi, orta vadeli t rendi ve kısa vadeli t rendi

hakkında bilginiz olmalıdır . Bazen bi ri yukarı diğeri asağı doğru olabili r.

Hangi zaman diliminde spekulasyon yapmak istediğinizi tayin etmelisiniz.

- Trend donuslerini kollayın. Bazı spekulatorler, alım/satım

kararlarını olustururken, dikkatlerini bu noktaya toplarlar . Fiyatın trend

cizgisi dısına cıkması ve orada kendini ispat etmesi coğunlukla t rend

donusunu or taya koyar . Yukselen cizginin asağı doğru gecilmesi sat, alcalan

cizginin yukarı doğru gecilmesi al sinyal i sayı lı r.

- Fiyat hareketleri ile bi rlikte islem miktarlarını da izleyin. Fiyat ile

islem miktarının birl ikte artması alıs sinyalidir . Yukselisin devam edeceğini

goster ir . Fiyat azalı rken, islem miktarının artıs gostermesi satıs isaretidi r.

Kararsız fiyat hareketlerinde islem artıyorsa, fiyatın yonu belli olana kadar

bekleyin.

- Pazarın değisen momentumuna bakın. Eğer borsa hergun yukseliyor

fakat yukselis hergun daha azalıyorsa, bu piyasanın asağı doneceğini

goster ir . Momentum zayı flamaktadı r. Borsa gunlerdir dusuyor fakat dusus

hızı gittikce azalıyorsa, yon değisti rme zamanı yaklasmaktadı r. Piyasanın

momentumu artmaktadır

- Kuvvetli hareket lerin ardından düzel tme geleceğini unutmayın. Bi r

hisse kısa zamanda çok hızlı yükselmisse, alım için gerilemesi beklenmelidi r.

Bazen bu gerileme toplam yükselisin % 60'ına varabili r. Hızlı bir düsüste

satıs kararı alındıysa, düzeltme yaparak fiyatın bi raz yükselmesi bekleni r.

- Al ım/satım karar larınızı o günkü fiyata dayandırmayın. Fiyat çok

düstü, art ık düsmez veya çok yükseldi artık yükselmez sanmayın. Fiyatların

alt ve üstüne kendiniz sını r koymayın. Çünkü f iyatlar sınır tanımaz. Birkaç

senede hiç ummadığınız kadar yükselebili r veya alçalabili r.

Kaynak: Borsa'da Teknik Analiz - Yusuf Sarı

2) BUNLARI UNUTMAYIN!

Asağıdaki kurallar da, Time dergisinin dünyanın " bi r numaralı " fon

yöneticisi olarak tanımladığı Peter Lynch'in, "Best Seller" kitabı " Borsa'da

Tek Basına" ki tabının sonunda yazdığı altın kurallar . Her ne kadar Wall

Street için yazılmıs olsa da, kurallar ve insan davranısları aynı. Hem zaten

art ık globallest ik, öyle değil mi?

Bizim borsamızın henüz tam oturmamıs olması , rutubet ten nem

kapıyor olması , derinliğinin az olması nedeniyle spekülasyonlara açık

olması, ülke gündemimizin bas döndürücü hızlarla değisiyor olması bu

kuralları devre dısı bırakmıyor . Sadece sunu aklınızda tutmanız gerekiyor:

Yazar teknik analize çok fazla inanmayan bir temel anal izci.

* * * * *

- Önümüzdeki ay, önümüzdeki yı l ya da üç yı l içinde borsa mutlaka

düsecektir .

- Borsadaki düsüsler istediğiniz kuruluslar ın hisselerini almak için

essiz bi r fı rsattı r. Son derece basar ılı si rketlerin hisseleri inanılmaz fiyatlara

düsebili r.

- Borsanın önümüzdeki bi r, hat ta iki yı l içinde ne yöne gideceğini

tahmin etmek olanaksızdır .

- Borsada karlı çıkmak için sürekl i hakl ı çıkmanıza gerek yoktur.

- En karlı hisse herzaman sürprizdi r. Hangi sirketin ne zaman nereye

satılacağı da öyle. Sonuca ulasmak için deği l aylar, yıl larca beklemek

gerekebili r.

- Farklı kategor ilerdeki hisselerin riskler i ve avantajlar ı da farklıdır

toplayarak büyük paralar kazanabilirsiniz.

- Hisse fiyat ları kısa vadede beklenenin tam tersi yöne hareket etse

de, uzun dönemde si rket kazançları ile orantılı bir gelisme gösterecekti r.

- Bi r si rketin durumunun kötü olması , daha da kötülesmeyeceği

anlamına gelmez.

- Elinizdeki hisse senedinin fiyatının yükselmesi, haklı olduğunuz

anlamına gelmez.

- Elinizdeki hissenin fiyatının düsmesi yanıldığınız anlamına gelmez.

- Hisselerin büyük bölümü yatı rımcı kurulusların elinde bulunan,

Wall Street analistlerinin pesinde kostuğu, hisse fiyatı borsa ortalamasının

üzer inde artıs gösteren ve gerçek değerinin üzerinde olan si rketlerin hisseleri

ya yakında değer kaybedecek ya da aynı düzeyde kalacaktı r.

- Sır f fiyatı düsük diye vasat bi r sirketin hisselerini satın almak zarar

geti ri r.

- Fiyat ı gerçek değer inin bi raz üzerine çıktı diye hızla büyüyen, karlı

bir sirketin hissesini satmak zarar getiri r.

- Sirket lerin gel ismelerinin arkasında belli nedenler vardı r ve hızlı

büyüyen si rketler, bu hızı zamanla yiti ri rler .

- Karlı bi r hisseyi zamanında satın almamıs olmak size zarar

geti rmez.

- Bi r hisse, sahibinin kim olduğunu bilmez.

- Asla karlı hisseleri kendi haline bı rakıp, kurulusun gelisimini

izlemekten vazgeçmeyin.

- Bir hissenin değeri sıfı ra düserse, hisseye ister 50, ister 25, 5 ya da

2 dolar ödemis olun, zarar ınız aynı olacaktır: yat ırdığınız hersey.

- Si rketlerin gelisimlerini izleyerek yatı rmlarınızdan alacağınız

karları arttı rabili rsiniz. Hisseler gerçek değer lerinden sapma

gösterdiklerinde, ortada daha gerçekçi bir alternat if varsa, elinizdeki leri

satıp yeni hisselere yönelin.

- Bir si rketin durumu iyiye gidiyorsa, elinizdeki hisselerin sayısını

art tırın, durumu kötülesmekteyse bu sayıyı azaltın.

- Çiçekler i koparıp, otları sulayarak karınızı arttı ramazsınız.

- Kar ınızın borsa ortalamasını asamayacağına inanıyorsanız, paranızı

bir müsterek fona yatı rın, böylece zaman ve paradan tasarruf etmis

olursunuz.

- Her zaman endiselenecek bir seyler vardır.

- Yeni fiki rlere açık olun.

- Et raftaki bütün kızları öpmek zorunda değilsiniz. Pek çok karlı

hisseyi kaçırmıs olsanız da, borsa or talamasının çok üzerine çıkmayı

basarabili rsiniz.