Otomatik BES hayatımıza “Merhaba” diyeli birkaç gün olmasına rağmen herkesin kafasında halen yerine oturmayan taşlar var. Bir de haberlerden, arkadaşlarından, etraftan duyanlar edenler soluğu İnsan Kaynakları departmanında alıyorlar ki, bir geliyorlar pir geliyorlar hem de dedikodu dolu çılgın sorularla. Haberlerde böyle dedi, kaynım şu bankada çalışıyor şöyle dedi, arkadaşımın bakanlıkta tanıdığı var öyle dedi… Çalışanlara bu durumu anlatmak ve kafalarındaki soru işaretlerini gidermek biraz yorucu olacaktır ama işler rayına oturacaktır. O zaman ana hatları ile bu Otomatik BES ’i inceleyelim ve soru işaretlerini giderelim.
Kimler Otomatik BES ’e kapsamına girecek;
A-) İşverenin otomatik BES kapsamına alınma tarihinin başlamasıyla çalışmakta olan 45 yaşını doldurmamış kişiler
B-) SSK’lı çalışanlar ve memurlar sistem kapsamına alınacak. BAĞ-KUR ’lular ve yabancı uyruklu çalışanlar bu kapsama alınmayacak.
İşverenlerin Otomatik BES ’i uygulamaya başlayacağı tarihler;
A-) Çalışan sayısı; 1.000 ve üzerinde ise 01.01.2017
B-) Çalışan sayısı; 250 – 999 arasında ise 01.04.2017
C-) Çalışan sayısı; 100 – 249 arasında ise 01.07.2017
D-) Çalışan sayısı; 50 – 99 arasında ise 01.01.2018
E-) Çalışan sayısı; 10 – 49 arasında ise 01.07.2018
F-) Çalışan sayısı; 5 – 9 arasında ise 01.01.2019
Çalışan sayısının tespiti;
İşverene ait tüm işyerlerindeki toplam çalışan sayısının toplamını hesaba katacağız. İşyerinin başka ilde, ilçede vs. olması önemli değildir.
Örnek-A; XYZ firmasının farklı illerde ve ilçelerde toplam 300 şubesi/işyeri olduğunu ve her bir şubede/işyerinde 5 kişi çalıştığını düşünürsek toplam 1500 çalışanı olduğu için 1 Ocak 2017 de Otomatik BES ’e dâhil olacaktır.
Çalışan sayısı tespit edilirken, işverenin yönetmelik kapsamına alınma tarihleri itibariyle geçerli olan SGK verileri dikkate alınacaktır.
Yönetmelik kapsamında olan işverenin çalışan sayısında eksilme olması halinde ne olacak?
Tabi ki de bu azalma hesaba alınmayacak çünkü yönetmeliğin başlama tarihinde toplam çalışan sayısı bizim için önemlidir. O yüzden işveren bünyesindeki çalışanlardan uygun şartları taşıyanlar otomatik BES hesabına dâhil edilir.
Örnek-B; A örneği üzerinden devam edecek olursak, 1 Ocak 2017 de 1500 çalışanı olan XYZ işletmemizin farklı sebeplerden dolayı 600 personeli işten çıkardığını varsayalım. 1 Şubat 2017 de ki çalışan sayısı 900 kişidir. İşveren benim personel sayım 900 diyerek 1 Nisan 2017 de ki kapsama girmem gerekir diyemez çünkü 1 Ocak 2017 de ki personel sayısını baz alacağız. Yani işveren uygun şartları taşıyan çalışanları otomatik BES hesabına 1 Ocak 2017 den itibaren dâhil edecektir.
Cayma hakkı;
İlgili emeklilik planına göre çalışanın ücretinden kesilmek suretiyle yapılan ilk katkı payının şirket hesaplarına nakden intikal ettiği tarihi takip eden işgünü emeklilik planına dâhil edildiği şirket tarafından çalışana posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçları ile bildirilir. Çalışan, bu bildirimi müteakip 2 ay içinde cayma hakkını kullanabilir.
Cayma süresinden sonra da çalışan dilediği zaman sistemden ayrılabilir. Cayma talebi, çalışan tarafından posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçlarıyla ilgili emeklilik sözleşmesi hükümlerine göre işverene veya şirkete bildirilir. Cayma bildiriminin ulaşmasını müteakip 10 iş günü içinde ödenen katkı payları, varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri ile birlikte çalışana iade edilir.
Örnek-C; 1 Şubatta maaşını alan Osman’ın BES katkı payı işvereni tarafından en geç 2 Şubata kadar BES şirketi hesabına göndermesi gerekir. Daha sonra BES şirketinden Osman’a posta yoluyla veya güvenli elektronik iletişim araçları ile bildirim gelecek. Bildirim 3 Şubatta geldi ise Osman cayma hakkını 3 Nisan’a kadar kullanabilir.
Devlet Katkısı;
Çalışanlara yapılacak katkılar şu şekildedir:
A-) Katkı payının %25’i oranında devlet katkısı
B-) Sistemde kalmanın tercih edilmesi durumunda 1.000 TL ilave devlet katkısı
C-) Emeklilik hakkı kullanıldığında, bireysel emeklilik hesabında bulunan birikimini en az 10 yıl süreli bir yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih edene, birikiminin %5’i karşılığında ek devlet katkısı
Kesinti oranı ve katkı payının BES hesabına aktarılması;
İşveren, uygulamaya başladıktan sonra çalışanların ücretinden Prime Esas Kazanç tutarının %3’ü oranında BES katkı payı kesinti yapacak. Çalışan isterse kesinti oranının daha fazla yapılmasını isteyebilir. Daha sonra bu oranı azaltmak istediğinde işverene bildirerek belirlenen oranın altında kalmamak kaydıyla kesinti oranının azaltabilir. Hesaplanan tutarın virgülden sonraki kısmı hesaplama yaparken dikkate alınmayacaktır.
İşveren kesilen katkı payını BES şirketine, en geç işletmenin ücret ödeme gününü takip eden iş günü banka aracılığıyla aktarmak zorundadır.
Örneğin; 3.000 çalışanı olan A işletmesinin Otomatik BES ’e kapsamına 1 Ocak 2017 tarihi itibarıyla dâhil olduğunu, işletmenin ücret ödeme günü her ayın 1’i olduğunu ve aylık brüt ücreti 4.500 TL olan X personelinin Otomatik BES hesabını yapalım.
Ocak Brüt Maaş = 4.500 TL
AGİ (Bekâr) = 133,31 TL
BES Katkı Payı = 135,00 TL
Çalışana Ödenecek Ücret = 3.350,41 TL (BES Katkı Payı Kesintisi Yokken)
Çalışana Ödenecek Ücret = 3.215,41 TL (BES Katkı Payı Kesintisi Varken)
Çalışanın ücreti = 3.215,41 TL olarak 1 Şubat Çarşamba günü ödenecek, 135 TL lik BES katkı payı da en geç 2 Şubat Perşembe günü BES şirketi hesabına ödenmelidir.
Varsayalım ki çalışana Ocak ayında Brüt 500 TL ikramiye ve 15 saat fazla mesai ödenecek olsun;
Ocak Brüt Maaş = 4.500 TL
Fazla Mesai = 450 TL
İkramiye = 500 TL
PEK Tutar Toplamı = 5.450 TL
AGİ (Bekâr) = 133,31 TL
BES Katkı Payı (Hesaplanan) = 163,50 TL (virgülden sonraki 50 kuruş dikkate alınmayacak)
BES Katkı Payı (Aktarılacak) = 163,00 TL
Çalışana Ödenecek Ücret = 4.029,57 TL (BES Katkı Payı Kesintisi Yokken)
Çalışana Ödenecek Ücret = 3.866,57 TL (BES Katkı Payı Kesintisi Varken)
Çalışanın ücreti = 3.866,57 TL olarak 1 Şubat Çarşamba günü ödenecek, 163 TL lik BES katkı payı da en geç 2 Şubat Perşembe günü BES şirketi hesabına ödenmelidir.
İş akdinin sona ermesi;
Çalışma ilişkisi sona eren çalışan, Müsteşarlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde en az ilgili takvim yılının ilk 6 ayında uygulanacak Asgari brüt ücretin %3’ü oranında katkı payı ödemeye devam edebilir. Çalışan katkı payı ödemeye devam etmeyi talep etmezse ilgili emeklilik sözleşmesinden ayrılma işlemi gerçekleştirilir. Çalışan katkı payı ödemeye yönelik talebini, işten ayrılma tarihini izleyen ayın sonuna kadar şirkete bildirmek zorundadır.
Çalışanın işyerinin değişmesi;
Daha önce bu bölüm kapsamında bireysel emeklilik sistemine dâhil edilen ve işyerinin değiştiği tarih itibarıyla sistemde bulunan bir çalışan, yeni işyerinde çalışanlara sunulan bir emeklilik planı bulunmaması halinde, önceki işyerinde dâhil olduğu emeklilik planı kapsamında Müsteşarlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde en az ilgili takvim yılının ilk 6 ayında uygulanacak Asgari brüt ücretin %3’ü oranında katkı payı ödemeye devam edebilir.
Yeni işyerinin kapsama alınması halinde, çalışan, işvereni tarafından ilgili yönetmelik hükümleri kapsamında yeni işyeri kapsamındaki emeklilik planına dâhil edilir. Çalışanın yeni işyeri kapsamındaki emeklilik planına dâhil edilmesi, şirket değişikliği gerektirmesi halinde aktarım, şirket değişikliği gerektirmemesi halinde ise plan değişikliği süreçleri Müsteşarlıkça belirlenen esaslar çerçevesinde gerçekleştirilir.
İşyeri değişikliği durumunda, yeni işyerinde plan sunulması durumunun şirket değişikliği gerektirmesi durumunda şirketler arası aktarım talebi yalnızca işverenlerce yapılabilir.
Ara verme;
Çalışan katkı payı ödemeye ara vermeyi talep edebilir. Bu talep, talep tarihinden itibaren azami 3 aylık süre için yapılabilir. Bu sürenin bitiminden önce veya bitimini müteakip tekrar ara verme talebinde bulunulması mümkündür. Çalışanın ara verme talebini iletmesi üzerine çalışana ödenen ücretten katkı payı kesintisi yapılamaz. Çalışan ara verme talebini en geç ücret ödeme gününden 3 işgünü öncesine kadar iletir. Bu tarihten sonra iletilen talepler, ancak bir sonraki aya ilişkin ücret ödemesinden itibaren dikkate alınır.
Ara verme süresinin bitimini müteakip ücret üzerinden yapılan katkı payı kesintisine işveren tarafından devam edilir. Ödemeye ara verme hakkı yalnızca çalışan tarafından kullanılabilir, işverene devredilemez.
Kesintiler;
Sunulan emeklilik planları çerçevesinde şirketlerce fon işletim gider kesintisi dışında başka bir kesinti yapılamaz. Söz konusu kesintiler Bakan tarafından belirlenen oranları aşmayacak şekilde fon içtüzüğünde belirlenir.
Emeklilik;
Çalışanın emeklilik hakkını kullanarak sistemden ayrılmayı talep etmesi halinde, bu bölüm kapsamında açılan tüm sözleşmeleri hesap birleştirme işlemine tabi tutulur. Çalışanın aynı veya farklı şirkette bu bölüm kapsamında kurulan birden fazla sözleşmesi bulunması halinde, çalışanın sisteme giriş tarihi, yürürlükte bulunan bu sözleşmeler kapsamında dâhil olunan planlar arasından en eski plan girişi tarihi dikkate alınarak belirlenir. Bu durumda çalışanın bu kapsamdaki tüm sözleşmelerinden emekliliğe hak kazanması için en az birinden bu hakkı kazanması ve hesaplarını birleştirmesi gerekir.
Kaynak :http://www.iktisadi.org/otomatik-bes-nedir.html
Kaynak :http://www.iktisadi.org/otomatik-bes-nedir.html
